Zastavení č. 21 Břehové porosty

21 Břehové porosty 

Řeka je dodnes ovlivněna snahou využívat její energii a vodu. Řečiště Úpy bylo v úseku od Viktorčina splavu k České Skalici regulováno, slepá ramena uprostřed nivy byla zasypána. V jižní části nivy Úpy byl v letech 1874–1876 zbudován rozsáhlý systém závlah, tzv. hřbetin, k melioraci luk (k zavodňování, odvodňování a hnojení). Mezi dvěma souběžnými přívodními kanály byl vybudován systém přivaděčů, sběrných struh, propustí a přeronových tabulí.

V nivě, tedy v území ohroženém pravidelným zaplavováním, se nacházejí pouze stavby, které bezprostředně souvisejí s využitím řeky (mlýn, bělidlo, mandl).

Také Babiččino údolí bylo postiženo dodržováním zásady, podle níž se na regulovaných a napřímených říčních tocích pravidelně vyřezávaly všechny dřeviny. Vedlo to k negativnímu účinku příčné cirkulace vodního proudu, k značnému usazování naplavenin na nánosových březích, k rozdírání břehů plovoucími ledovými krami a k narušování přemnoženými ondatrami. Na přímých úsecích řeky vznikaly rozsáhlé nátrže, marně a nákladně opravované záhozy z lomového kamene.

Statut chráněného území později zajistil zpevňování břehů Úpy udržováním, případně novým vysazováním břehových porostů. Kořenové systémy stromů usměrňují a zpomalují prodění vody podél břehu, čímž zmírňují erozi. Na nejvíce exponovaných místech jsou sice i kořeny stromů postupně podemílány, ale celý proces je mnohem pomalejší.

Pro zpevňování nárazových břehů jsou nejvhodnější porosty olše lepkavé, na přímých úsecích je ideální smíšený porost olše lepkavé i šedé, jasanů, jilmů, klenů, jív a střemchy. Nánosové břehy je účelné ponechávat bez dřevin i vysokého bylinného porostu, aby se dosáhlo jejich mírného spádu.

Souvislé břehové porosty olší zvyšují samočisticí schopnost řeky jednak působením spirálových proudů tvořících se podél jejich kořenových systémů, jednak produkcí velkého množství kyslíku. Největšího samočisticího účinku dosahuje Úpa v místech, kde břehové porosty navazují přímo na svahové lesy.

Przystanek nr 21 Roślinność nadrzeczna

Wciąż podejmowane są starania o to, by korzystać z energii i wody rzeki Úpy. Koryto rzeki Úpy zostało uregulowane na odcinku od Jazu Wikty (Viktorčin splav) do miejscowości Czeska Skalica, ślepe ramiona pośrodku rozlewiska zostały zasypane. W latach 1874 - 1876 w południowej części rozlewiska Úpy zbudowano rozległy system nawadniania służący do melioracji łąk (nawadniania, odwadniania i nawożenia). Pomiędzy dwoma równoległymi kanałami wlotowymi zbudowano złożony system wlotów, kanałów i przepustów. Na rozlewisku, czyli terenie zagrożonym regularnymi powodziami, znajdują się wyłącznie budynki, które są bezpośrednio związane z wykorzystaniem rzeki (młyn, bielnik, magiel). Również w Dolinie Babuni niestety obowiązywała zasada regularnego wycinania wszystkich drzew na uregulowanych i wyprostowanych korytach rzek. Doprowadziło to do negatywnego wpływu cyrkulacji prądu wodnego, do silnego tworzenia się ławic na brzegach wypukłych, do rozbijania brzegów przez pływające kry lodowe oraz do niszczenia przez nadmiernie rozmnożone piżmaki. Na prostych odcinkach rzeki powstawały rozległe wyrwy, daremnie i kosztownie naprawiane za pomocą narzutów kamiennych. Dzięki uzyskaniu statusu obszaru chronionego brzegi zostały później wzmocnione poprzez konserwację i ponowne wysadzenie roślinności. Systemy korzeniowe drzew kierują i spowalniają przepływ wody wzdłuż brzegu, ograniczając w ten sposób erozję. Najbardziej odpowiednią roślinnością do umacniania brzegów wklęsłych jest olsza czarna, natomiast na prostych odcinkach najlepiej nadaje się mieszany drzewostan składający się z olszy czarnej i szarej, jesionu, wiązu, klonu, wierzby i czeremchy. Zaleca się pozostawienie brzegów wypukłych bez drzew i wysokich bylin, w celu osiągnięcia ich łagodnego spadku. Zwarte brzegowe drzewostany olch zwiększają zdolność do samooczyszczania się rzeki zarówno poprzez działanie spiralnych prądów tworzących się wzdłuż ich systemów korzeniowych, jak i poprzez produkowanie dużych ilości tlenu. Rzeka Úpa osiąga największy efekt samooczyszczania w miejscach, gdzie roślinność brzegowa bezpośrednio przechodzi w lasy stokowe.